“Armepushimi”, libri i kthimit, odiseja e Europes mes luftes dhe paqes, eshte vijimi i “A eshte valle, njeri…?,” nje nder librat me te bukur te letersise europiane lindur nga kampet e shfarosjes.
Nese libri i pare ishte shkruar menjehere pas kthimit, thuajse me qellimin per t’u cliruar se brendshmi nga barra e rende shpirterore, si nevoje deshmie, duke qene se ai ishte nje nder te paktet hebrenj qe mbijetuan ne kampin e perqendrimit dhe duke iu bindur nevojes se menjehershme per “t’u treguar te tjereve, per t’i bere te tjeret pjesemarres” te asaj tragjedie, libri i dyte eshte shkruar me njefare largesie nga ngjarjet, ne nje klime me te shtruar e me te qete.
Aventura europiano-qendrore e Levit nuk mbyllet me clirimin e Aushvicit nga ana e Ushtrise se Kuqe, perkundrazi, si ne nje shtegtim fantazmagorik, Levi bashke me nje mije e katerqind italiane te tjere vertiten neper hapesiren e paskajshme ruse per muaj me radhe, nga janari deri ne fund te vitit 1945.
Nuk dihen as sot e kesaj dite arsyet e kesaj sorollatjeje te panevojshme, ndoshta edhe thjesht per shkak te neglizhences ose rremujes burokratike qe mbizoteronte ne Bashkimin Sovjetik te asokohshem.
Gjate gjithe kesaj periudhe, te mbijetuarit e Aushvicit pershkojne gjithe Europen Qendrore dhe Lindore, permes Polonise, Rusise se Bardhe, Ukraines, Rumanise, Hungarise dhe vete Gjermanise.
Lufta ende s’ka mbaruar ose sic thote greku i Levit, nje nder personazhet me te spikatura te romanit, “Lufte eshte perhere”, Europa po shijon njefare “armepushimi” para se te mberrije lufta tjeter, “Lufta e ftohte” qe do ta copetonte serish Europen.
Me vertetesi, ironi therese deri ne sarkazem, Levi pershkruan tipa dhe karaktere nga me te ndryshmet, tregjet klandestine te Krakoves dhe Katovices, cmobilizimin e shthurjen e radheve te Ushtrise se Kuqe, token ruse te pafund, te pushtuar nga lavdia, mjerimi, harresa dhe forca jetesore; keneta e pyje te paprekura, trena te shkaterruar, gostite e shfrenuara te ruseve te dehur nga fitorja; fjetoret plot endrra te italianeve ne udhen e pasigurt te kthimit.
Specifikat e Librit: